P E S A H ד"בס
RAV ELİYAU KOEN ל"זצ
MAHAZİKE – TORA Bat Yam

Pesah’ın arife günü adetlerinden biri de Taanit Behorot tur. Bilindiği üzere Tanrı’nın
Mısırlılara getirdiği on belâdan sonuncusu, her Mısır ailesinin ilk doğan erkek çocuğunun
öldüğü Makat Behorot ‘tu. İlk dokuz belâda Paro, Bene-Yisrael’i yollamaya razı olmamış,
nihayet onuncusunda (kendisi de behor olduğundan), öleceğinden korkarak, apartopar
Moşe’yi aramış ve derhal ülkeyi terketmelerini istemişti. Bu şekilde hürriyetlerine kavuşan
Bene -Yisrael ‘in behorları, Tanrı ‘nın emretmemesi hatta Moşe Rabenu ve ardından gelen
idarecilerinden hiçbirinin istememesine rağmen, Tanrı ‘ya teşekkür bakımından kendi
inisiyatiflerinden, Pesah arifesinde oruç tutmayı âdet edinmişlerdir. Bu âdet günümüze kadar
gelmiştir. Son iki üç asırda Rabilerimiz, nesillerin fiziksel bakımdan gittikce zayıf düştüklerine
kanaat getirerek, Behor ‘ların oruç sonucunda Lel a-Seder (Pesah gecesi törenin) de kuvvetten
düşecekleri düşüncesiyle, Agada ‘nın gerektirdiği bütün mitsva ‘ları yerine getiremiyeceklerini
düşünerek. Behor ‘lara kendilerini oruç tutmaktan muaf kılacak Seudat - Mitsva ‘lara
katılmalarını tavsiye ederler. Berit-Mila, Pidyon a-Ben, Şiva Berahot gibi seudalar bu çeşittendir.
Ancak bu seudalari evvelden planlamak imkânsız olduğundan, Rabilerimiz şu çözümü uygun
görmüşlerdir. Alaha ‘ya göre Talmud ‘u oluşturan ciltlerden birinin (masehet) öğrenimini bitiren bir
Talmid Haham için , o gün Yom-Tov sayılır, ve bu olayın şerefine vereceği ziyafet, Seudat-Mitsva
sayılır. Dolayısıyla her Bet-Keneset ‘in Rav ‘ı, müdavimlerinden Behor ‘ları, Pesah arifesinde
oruçtan muaf kılmak niyeti ile, bir kaç ay evvelinden bir masehet ‘in etüdüne başlar ve bitirmesini
bu güne denk gelecek şekilde planlar. Cildin son sahifesinin öğrenimini bütün cemaatin huzurunda
yapar ve herkesi seuda ‘ya davet eder. Bu şekilde seudaya katılan Behor ‘lar oruçtan muaf
olurlar
Arife günü matsa yeme yasağı: Lel-aseder gecesi en az bir kazayit = takriben 30 gr. matsa yemek
mecburiyeti vardır. Bunu iştah ve arzu ile yiyebilmek için, arife günü sabahından seder vaktine
kadar matsa yemek yasaktır. Bazıları Roş-Hodeş Nisan`dan itibaren hatta bazıları bir ay
evvelinden bile, matsa yememeyi âdet edinmişlerdir. Oysa Alaha`ya göre, yalnız arife günü
yasaktır. Buna eğitim çağına gelmiş çocukları da alıştırmak gerekir. Fakat daha küçük yaştakilere,
matsa yedirmemekte mana yoktur. Arife günü sabahı takriben saat 9.00 –10.00 dan itibaren,
hamets yemek yasak olduğuna göre, bütün gün nasıl, karnımızı doyurabiliriz? Bunun cevabı
basittir. Yenmesi yasak olan matsa, Seder`de hova`dan çıkacağımız matsa olduğundan, hova`dan
çıkılmayan matsa çeşitleri yenebilir. Bunlardan biri de Matsa aşira`dır.
Matsa aşira nedir? Bildiğimiz matsa, Pesah için özel olarak ögütülmüş un ve su`dan yapılmıştır.
Hamuru yaparken, yoğuruluşundan fırına verilmesine kadar geçen zaman 18 dk. dan az olmalıdır.
Daha fazla zaman geçtiğinde hamur hamets sayılır. Onu hamets yapan, muhtevasındaki su`dur.
Su kullanmadan başka sıvılarla, örneğin saf meyva suyu, yumurta akı, saf zeytinyağı veya da
içine hiç su karıştırılmamış şarapla yoğurulan hamurlardan yapılan matsa çeşitleri katiyetle
hamets olmazlar. Bu şekilde imâl edilen matsa`lara, matsa aşira denir. Bunların alıştığımız kare

şeklindeki matsa`lara benzemeleri şart değildir. Çeşitli bisküvit şekillerinde de olabilir. “Kaşer le-
pesah” a özel üretildiklerinde, arife günü bunlarla karnımızı doyurmak mümkündür. Matsa

aşira`dan başka, matsa unu ile yapılan çeşitli uga`lar, “bimuelos de matsa” dediğimiz, matsa ve
yumurta ile yapılan, yağda kızartılmış topaklar da, arife günü karnımızı doyurmaya yardımcı
olurlar.
פסח תשפ"ג ) 1(

Geleneksel matsa, Pesah bayramı boyunca ekmeğin yerini tuttuğundan, sene içindeki ekmek
gibi, yemeden evvel, Netilat Yadayim yapılır ve ona a-Motsi berahası söylenir. Pesah haricinde
yendiğinde ise berahası “Mezonot ‘tur. Matsa aşiraya, çeşitli ugalar ve bimuelos de matsa`lara
da Mezonot berahası söylenir.
Lel a-Seder (Pesah gecesi düzeni) Peasah’ın ilk gecesine “ Lel a-Seder “ dememizin sebebi, bu
gecede bütün aile efradı bir arada masanın etrafında toplanarak 3500 sene önce atalarımızın
Mısır ‘dan çıkarak, esaretten hürriyete kavuşmaları şerefine yaptığımız ziyafette, yediğimiz
içtigimiz herşeyi belirli bir bir düzen içinde yapmamızdandır. Tora bizlere bu gecede, gelecek
nesillere yani çocuklarımıza Tanrı ‘nın büyüklüğünü, atalarımıza yaptığı büyük mucizeleri yalnız
anlatmakla kalmayıp, çeşitli semboller vasıtası ile bunları bizzat hissettirmemizi ister. Bunlardan
bir tanesi de " Eseva " mitsvasıdır.
Eseva Mitsvası ( Sol tarafa oturup yaslanarak yemek ve içmek-Areskovdados: Pesah gecesi seder’i yapmak
üzere masanın etrafında oturanların herbiri, bütün devirlerde olmak üzere kendisini sanki şu anda
Mısır ‘dan kölelikten kurtulan ve hürriyetine kavuşan biri olarak göstermesi gerekir. Behol dor

vador hayav adam learot et atsmo, keilu u yatsa mi-mitsrayim Buna sebep Tora ‘da ve-
otanu otsi mişam (devarim 6/23) Bizleri Mısırdan çıkardı. diye yazılı olmasındandır. Fiili olarak

bu hissimizi gösterebilmek için, Rabilerimiz “ Eseva “ mitsva ‘sını bizlere buyurmuşlardır.
Eseva nedir ve nasıl yapılır ? Başkalarının emrinde çalışan biri ve bilhassa köleler, sahiplerinin
arzu ve isteklerini yerine getirebilmek için, herzaman işe hazır olmaları gerekir. Uzanıp istirahat
etmek bir tarafa, oturma durumları bile, her an ayağa kalkmaya imkân verebilecek şekilde dik
olmalıdır. Oysa hürriyetine sahip olan biri, istediği şekilde oturabilir, uzanıp istirahat edebilir,
kısaca zamanını ve mekânını istediği bir şekilde ayarlayıp kullanabilir. Kimseye verecek hesabı
yoktur..
Pesah gecesinde hürriyetimize sahip olduğumuzu göstermek çabasında olduğumuzdan, bunu
bilhassa otururken, yerken ve içerken belli etmemiz gerekir. Yüzlerce sene evvel, ailece yemek
bugünkü gibi bir masanın etrafında değil, yerde serili minderlerin üstüne uzanarak, keyifli bir
şekilde olurdu.Yakın zamanlarda insanlar, bir masanın etrafında toplanarak, beraber yemek yeme
şekline geçtiler. Bu durumda Pesah gecesinin âdetlerinin ve yemeğinin normal zamanlardan farklı
olabilmesi için, Posek’ler (din bilgeleri ) hiç olmazsa dört adet şarap, kazayit matsa, koreh ve
tsafun ‘da (afikomin) yenilen matsa'nın ve içilen şarap'ın oturarak ve sola dayanmış vaziyette
içilmesini ve yenilmesini buyurmuşlardır. Eseva yapmadan içilen şarap ve yenen Matsa ‘lar bizleri
hovadan çıkarmaz. Tekrar bunları eseva yaparak içmek ve yemek gerekir.(Şulhan aruh,Orah
Hayim 472/7) Karpas ve Maror, kölelik durmunu sembolize ettiğinden, bunlarda eseva yapmaya
lüzüm yoktur.
Eseva ‘yı neden sola doğru yapmak gerekir ? Sola doğru yaslandığımızda, sağ kolumuz serbest
kalır ve onunla şarabı ve Matsa ‘yı tutmak kolaylaşır. İkinci sebep ise, sol tarafa doğru dönerek
yerken, yapısal bakımdan yemek borusu, yutağa açık olur ve rahatlıkla yenilebilir. Sağ tarafa
döndüğümüz vakit, nefes borusu yutağa yakın olur ve acele edildiğinde yemek oraya kaçabilir ve
tehlikeli olur. Bu ikinci sebepten dolayı solaklar dahi sol tarafa dönüp yaslanmalıdırlar.
H A G K A Ş E R VE S A M E A H