Aristoteles’in talebesi Klarkhos’un Anadolu’da M. Ö. 4. Yüzyılda Yahudilere rastlandığı belirtilir.
Galente’ye göre eski Yahudi Cemaatleri içinde yer alanlar şunlardır.
-
İzmir: M.Ö. (milattan önce) 325 ‘de Büyük İskender Filistin’den İzmir’e Yahudi topluluğu nakletmiştir.
-
Efes (M.Ö 300’de)
-
Rodos (M.Ö. 140’ da)
-
Antalya: Büyük İskender’in generalin 1. Selevkos zamanında. M.Ö. 312’de
-
Bergama (M.Ö. 130)
-
Bursa (M.Ö. 79’da)
-
Ankara (M.Ö. ve Augustus zamanında )
-
Edremit (Adramittus M.Ö. 61-62)
-
Denizli (M.Ö. 61-62)
-
Manisa ‘ya bağlı Sart köyü, M.Ö. 1. Yüzyıl da
-
Urfa ( M.S. Milattan sonra) 70’lerde
-
Mersin (Pontus Kralı Mithidrate zamanında
-
Selanik (M.S. 49’da Saint Paul’ün kenti ziyaretinde)
-
İstanbul (M.S. 31’lerden itibaren)
-
Kayseri (M.Ö.)
-
Edirne ( M.S. 2. YY.)
-
Bandırma (Panoramus adını taşıyan eski çağlarda )
-
Eskişehir ( Dorylée adını taşıyan eski çağlarda)
-
Konya (M.S. 1. Yüzyıl)
-
Antalya (Eski ve Ortaçağlarda)
-
Alanya (Roma devrinde)
-
Adana (Eskiçağda )
-
Nusaybin ( M.S. 2. Yüzyılda)
-
Bodrum (İlkçağ da)
-
Diyarbakır (Eskiçağda)
-
Foça (eski Yunan çağında)
-
Akhisar (Miladın ilk yüzyıllarında)
-
Aydın (Romalılar zamanında)
-
Çankırı (ilk çağlarda)
Bizans dönemi kurulan Yahudi Cemaatleri arasında şunlar vardır.
-
Van (5. Yüzyılda)
-
Afyon karahisar
-
Gelibolu
-
İzmit
-
Sinop
-
Amasya
-
Tokat
-
Tarsus
-
Kasaba
SELÇUKLU DÖNEMİNDE YAHUDİLER
Selçuklular , Oğuz hanedanından bir Türk boyudur. Tuğrul, Alparslan ve Melihşah zamanında Selçukluların Anadolu kolunun kurduğu düzene Yahudiler de katıldı. Alaattin Keykubat zamanında Selçuklu devleti güçlüydü. Fakat İlhanlılar zamanında Parçalanarak Anadolu Türk Beylikleri oluştu. Bu dönemde Yahudiler Bizans Zulmü yerine Türklerin anlayışlı idaresi altında yaşamayı tercih ettiler. Karaman Beyliğinin başkenti Konya da Hamitoğulları topraklarında Antalya da Menteşe Beyliğine bağlı Milas’da Candaroğullarına bağlı Samsun, Sinop ve çevresinde Yahudi Cemaatinin varlığına dair kanıtlar bulunmaktadır.
Osmanlı Beyliğinin Bursa da kuruluşunun ardından (1299) Bizanslılarla birlikte bu kentten kaçan Yahudiler, Osmanlılar tarafından geri çağırıldılar. Bursa Cemaati büyüdü ve bir Sinagog inşa edildi.
OSMANLILARIN KURULUŞ DÖNEMİNDE YAHUDİLER
Orhan Bey’in 1324 te Bursa’yı fethetmesiyle Yahudilere bir çok haklar tanındı. Ayrı bir Yahudi mahallesinde oturmak, memleketin istedikleri yerinde mal, mülk sahibi olmak gibi haklar yer alıyordu.
Sultan 1. Murat Hüdavendigar zamanında Osmanlı Türkleri Trakya’ya geçtiler bir araya toplanan Yahudiler “Yeşiva “ açtılar.2. Murat zamanında (1421-1451) Sultan “Garaba” adında gayrimüslimlerden oluşan birlikler kurdu. Bu birliklere katılan Yahudiler, bir çok sefere Osmanlılarla beraber katıldılar. 2. Murat’ın doktoru İshak Paşa da bir Yahudi idi.